Verhoren zijn niet alleen terugkieke

*Hoorzittingen Sloeweg zijn vooral bedoeld om lessen te trekken voor de toekomst

Voorzitter Peter van Dijk van de onderzoekscommissie Sloeweg blikt vooruit op ondervragingen.

door ERNST JAN ROZENDAAL

Vandaag ontvangen de vijf Statenleden van de onderzoekscommissie Sloeweg nog een laatste training van het onderzoeksbureau Necker van Naem. Dan zijn ze klaar voor de hoorzittingen die vrijdag beginnen. In drie dagen tijd worden negen personen aan de tand gevoeld over hoe dat grote infrastructuurproject zo uit de hand kon lopen - met als resultaat een tekort van 20,5 miljoen euro - en hoe het anders had gekund. "Terugkieke is niet het hoofddoel", zegt commissievoorzitter Peter van Dijk (PVV). "Het belangrijkste is dat we vaststellen hoe we kunnen voorkomen dat we nog eens zo'n debacle meemaken."

Het is in Zeeland nooit eerder vertoond, een reeks hoorzittingen waarbij bestuurders en ambtenaren in het zicht van televisiecamera's worden verhoord door vijf volksvertegenwoordigers. Het doet denken aan parlementaire enquêtes van de Tweede Kamer, zoals die over de Fyra en Srebrenica. Verschil is dat daar de ondervraagden onder ede stonden. "Bij een enquête is het niet meer vrijwillig, dan word je feitelijk gedagvaard", bevestigt Van Dijk. "Dat middel konden wij niet hanteren, want de Provinciewet schrijft voor dat Provinciale Staten in een enquête niet hun eigen rol mogen onderzoeken, en dat willen wij juist wel. Bij een hoorzitting hadden mensen kunnen zeggen: 'Ik begin er niet aan', maar er is niemand die dat heeft gedaan."
Dat de Staten gekozen hebben voor hoorzittingen door een onderzoekscommissie, geeft aan hoe hoog de blunders rond de verbreding van de Sloeweg worden opgenomen. Voor het project was 58 miljoen euro beschikbaar, maar daar moet nog 20,5 miljoen euro bij. Vrijdag, bij de eerste hoorzitting, valt meteen vuurwerk te verwachten. Voor de onderzoekscommissie verschijnen dan drie oud-gedeputeerden die ieder op enig moment verantwoordelijk waren voor het project.
Onder Toine Poppelaars (CDA), tegenwoordig dijkgraaf bij het Waterschap Scheldestromen, werd met de verdubbeling van de Sloeweg begonnen. Wellicht kan hij helderheid verschaffen over het beschikbare budget van 100 miljoen euro voor Sloe- en Tractaatweg. Onderzoeksbureau Necker van Naem concludeerde enkele maanden geleden dat dit bedrag heilig werd verklaard, zonder dat duidelijk was waarom. "Nu weten we dat het bij lange na niet genoeg was", verklaart Van Dijk. "Maar waar komt dat bedrag vandaan? We hebben nergens een begroting kunnen vinden."
Oud-gedeputeerde George van Heukelom (SGP) kreeg de Sloeweg op zijn bordje toen verantwoordelijk gedeputeerde Kees van Beveren (CDA) zich vanwege het miljoenentekort gedwongen zag op te stappen. In de Statenzaal is hij al uren doorgezaagd over het hoe en het waarom. Desondanks denkt Van Dijk dat hij nog wel helderheid kan verschaffen. "Er zijn vraagtekens gebleven. Hij is geen gedeputeerde meer. Hij spreekt niet meer namens het college, maar als ambteloos burger. Het is denkbaar dat hij nog een ander licht over de zaak laat schijnen. Dat zou fijn zijn."
Waar iedereen naar uitkijkt is het verhaal van Van Beveren, dé hoofdrolspeler die tot dusver heeft gezwegen. Als eerstverantwoordelijke moest hij het veld ruimen toen in april de omvang van het Sloewegdrama duidelijk werd. De vraag is bovendien of hij de feiten in de aanloop naar de - door hem gewonnen - Statenverkiezingen niet bewust onder de pet heeft gehouden. "Hij kon natuurlijk niet ontbreken", zegt Van Dijk. "Met wat voor insteek komt hij? Gaat hij dingen vertellen die nog nooit zijn verteld?"
De commissievoorzitter wil ervoor waken dat de nadruk te veel op het verleden komt te liggen. "Er zijn mensen die zeggen dat de onderste steen boven moet komen. Laten we eerst maar eens vaststellen of er nog een onderste steen is. Maar ik ben niet uit op een conclusie die met dikke letters op de voorpagina van de krant komt te staan. De verantwoordelijke bestuurder is opgestapt, er is al afgerekend. Natuurlijk moeten we zo precies mogelijk vaststellen hoe het is gegaan, maar dan vooral om te weten hoe we er lering uit kunnen trekken. Kunnen we een methodiek ontwikkelen die voorkomt dat zich nog eens zo'n debacle voordoet? Dat kunnen we ons namelijk niet permitteren. Een provincie als Gelderland heeft vier miljard euro op de bank, wij zitten praktisch op zwart zaad."
Vandaar dat op maandag 21 en woensdag 23 september vooral vooruit wordt gekeken, waarbij ook andere grote projecten als Perkpolder en Waterdunen aan de orde komen. De commissie zal dan ook deskundigen uit andere provincies horen.
Met hulp van het bureau Necker van Naem, dat eerder in opdracht van Gedeputeerde Staten al onderzoek deed naar de interne projectorganisatie van de Sloeweg, hebben de vijf leden van de onderzoekscommissie zich voorbereid op de hoorzittingen.
Vandaag volgt nog een trainingssessie, waarbij de vragen zullen worden doorgenomen en de rolverdeling wordt besproken. Eerder deze maand hebben al een stuk of vijftien interviews plaatsgevonden, zowel met mensen die straks in het openbaar worden gehoord, als met andere betrokkenen. Dat betekent dat de commissie in een aantal gevallen naar een weg zal vragen die haar al bekend is.
"We zijn goed voorbereid", verzekert Van Dijk. "Mensen mogen dan niet onder ede staan, iedereen zal in deze opzet toch dichtbij de waarheid moeten blijven. Het kan net buigen, maar het kan niet breken. Daarmee moet iedereen die voor ons plaatsneemt rekening houden."

WIE
WAT
WAAR
WANNEER

De onderzoekscommissie Sloeweg bestaat uit Peter van Dijk (PVV, voorzitter), Tobias van Gent (VVD), Hannie Kool-Blokland (CDA), Ger van Unen (SP) en Rutger Schonis (D66).
De volgende personen worden gehoord:
Vrijdag 18 september: George van Heukelom (9-10 uur), Toine Poppelaars (10.30-11.30 uur) en Kees van Beveren (12-13 uur)

Maandag 21 september: Bob Roelofs, Statengriffier van de provincie Gelderland (13-14 uur), Ans Hoenderdos, bestuurder-directeur Randstedelijke Rekenkamer (14.30-15.30 uur), Hans van der Togt, directeur grote projecten van de provincie Zeeland (16-17 uur) en Ton Vrijdag, projectdirecteur Sluiskiltunnel en Sloeweg (17.30-18.30 uur).

Woensdag 23 september: Noud Derks, clusterdirecteur projecten en vastgoed provincie Noord-Brabant (12-13 uur) en Jan Herman de Baas, provinciesecretaris/directeur provincie Zuid-Holland (13.30-14.30 uur)

De hoorzittingen vinden plaats in de Statenzaal van de Abdij in Middelburg en zijn openbaar. Ze worden uitgezonden via internet en Omroep Zeeland.
In het najaar presenteert de onderzoekscommissie haar bevindingen die daarna worden besproken in Provinciale Staten (20 november en 11 december).

BRON: PROVINCIALE ZEEUWSE COURANT VAN MAANDAG 14 SEPTEMBER 2015